Doelen bereiken via SMART?
Vaak wordt gezegd dat als je een plan of doel wil bereiken, je het ‘SMART’ moet formuleren. Het begrip SMART komt uit de managementwereld en houdt in dat je het doel vertaalt in concrete acties.
Die hebben de volgende kenmerken. Het plan of doel is:
- Specifiek (concreet en duidelijk)
- Meetbaar (het doel is zo geformuleerd dat je nadien kunt meten of het behaald is)
- Acceptabel (soms ook genoemd Aanvaardbaar)
- Realistisch (het is haalbaar)
- Tijdgebonden (je geeft aan wanneer het gehaald moet zijn).
Het SMART formuleren van een doel heeft voordelen. Je bestrijdt er al te vage plannen mee die anders misschien blijven steken in goede bedoelingen. Ook wordt duidelijker hoe je moet beginnen en dat werkt motiverend. En je acties zijn wat meer doordacht: voor je begint heb je al over de uitvoering nagedacht.
SMART heeft ook nadelen
Maar er zijn ook nadelen aan de SMART-benadering. Soms behalen idealisten mooie resultaten juist omdat ze verheven, niet erg realistische doelen nastreven. Het (te) verheven doel wordt misschien niet altijd gehaald, maar er vindt allerlei moois plaats waar dat idealisme wel aan bijdroeg. Die winst mis je soms bij een al te streng toepassen van SMART. Een ander nadeel: de SMART-werkwijze kan leiden tot minimalistisch gedrag (‘Zo, we zijn al weer klaar!’). Of tot ontmoediging als het meetbaar geformuleerde resultaat niet precies wordt gehaald.
En er is nog een bezwaar aan SMART. Soms is een kwestie zo gecompliceerd of in ieder geval slecht meetbaar, dat je met SMART een duidelijkheid suggereert die er niet is. Je gaat je dan concentreren op ogenschijnlijk meetbare aspecten, maar gaat aan andere belangrijke factoren voorbij. Je wordt minder wendbaar, durft minder op intuïtie te werken dan de zaak eigenlijk vraagt.
GOZ als alternatief voor SMART
Voor die gevallen waarin het SMART-principe tekort schiet, heb ik een alternatief: GOZ. Het begrip is voor zover ik weet bedacht door arts en ontspanningsdeskundige Jan van Dixhoorn.
Wanneer een kwestie complex is en niet geheel te herleiden tot enkele specifieke aspecten, doe dan niet alsof en begin GOZ, niet SMART, aldus Van Dixhoorn.
GOZ staat voor:
- Globaal
- Observeer
- Zinvol
De GOZ-benadering houdt in dat je om te beginnen een Globaal doel formuleert. Vervolgens ga je aan de slag – zeg maar een beetje op de tast en intuïtief – maar je bent alert op Observeerbare veranderingen die Zinvol lijken voor je globale doel. Als er zinvolle veranderingen optreden, dan baseer je daar je vervolgacties op. GOZ werken is wat opener dan SMART, je hebt minder zekerheden vooraf gecreëerd, maar het is niet per se vaag. Een essentieel element is namelijk het zorgvuldig observeren van wat er gebeurt als gevolg van je acties. Dat contact met de werkelijkheid en met wat er feitelijk gebeurt (en vaak verrast de werkelijkheid!) kan de GOZ-insteek zowel flexibel als heel concreet maken.
GOZ en loopbaanontwikkeling
GOZ vraagt een zeker loslaten vooraf. Je gaat niet voortijdig zekerheden creëren die in feite schijnzekerheid inhouden of complexiteit verhullen. In loopbaanontwikkeling houdt de GOZ-aanpak bijvoorbeeld in dat je wat langer durft vast te houden aan een persoonlijke missie of globale zoekrichting in plaats van dat je een concreet geformuleerd beroep uitzoekt waar je vacatures bij zoekt met een doelstelling in de tijd. Soms hebben mensen het daar moeilijk mee. Ze hebben volop globale ideeën over wat ze zouden willen – worden daar ook blij en enthousiast van – maar krijgen het toch benauwd omdat ze het maar niet concreet krijgen. Met ‘het’ wordt dan de vraag bedoeld: welke beroep moet ik waar gaan doen en hoe kom ik daar? Vertrouwen op GOZ kan in zo’n geval rust brengen én is soms wonderbaarlijk effectief. Maar je moet een beetje durven loslaten.
© 2016 Herman Heijermans