‘Psycholoog’ is in Nederland geen beschermde titel, in tegenstelling tot aanverwante titels als psychotherapeut, gz-psycholoog, klinisch psycholoog, psychiater of psycholoog NIP. Iedereen mag zich dus psycholoog noemen. Maar alles wat mag is nog niet okay.
Ik ben coach (onbeschermde titel) én heb mij grondig in psychologie verdiept; uit belangstelling en ten behoeve van mijn vak. Ik heb veel gelezen en bestudeerd, opleidingen en trainingen gedaan en begeleidingsinstrumenten aangeleerd die (deels) aan de psychotherapie zijn ontleend; al worden die instrumenten in coaching vaak wat losser gebruikt. In sessies zit ik dikwijls met cliënten op de psychologische onderlaag van voelen, denken, willen, gedrag en perceptie. Ik weet niet eens hoe ik zonder zou kunnen. In de praktijk voel ik mij daarom (ook) psycholoog, of een coach-psycholoog. Toch noem ik mijzelf níet zo, omdat mij dat niet helemaal eerlijk lijkt; althans ik aarzel. Met de titel ‘psycholoog’ suggereer je m.i. dat je een academische graad in de psychologie hebt. Die heb ik nu eenmaal niet; hoeveel ik er ook van weet of denk te weten.
Maar soms jeukt het als hulpzoekers aangeven dat ze nog niet weten of ze ‘beter naar de coach of naar de psycholoog kunnen gaan’. Als doorverwijzers twijfelen tussen coach of psycholoog. Als ik me bedenk dat er universitair geschoolde psychologen zijn die nooit cliënten hebben begeleid, zodat die titel geen garantie biedt dat ze dat kunnen; en die zich trouwens wel zomaar coach zouden mogen noemen. Of als het gaat over wachtlijsten in de GGZ en ik me erover verbaas dat de optie ‘coaching’ in dat verband zelden wordt genoemd.
Wat gebeurt er in de spreekkamer?
Want wat wat gebeurt er precies in de spreekkamer? Voorzover de ‘psycholoog’ tevens psychotherapeut, gz-psycholoog of psychiater enz. is, werkt hij wellicht vanuit een diagnose en meer protocollair, maar dit laatste niet per se. Sommige van de grote namen in het vak gaan los om met protocollen en diagnoses; vooral als ze op leeftijd raken. Gepensioneerd psychiater Allen Frances (grondlegger van de diagnosebijbel ‘DSM’) zegt in een advies aan jonge psychiaters: “Follow your patient, not your preconceived notions, a supervisor, or a manual”. Ook een groot psychotherapeut/schrijver als de Amerikaan Irvin Yalom behandelt losjes, steeds verder weg van protocol en diagnose; steeds meer een begeleiding op het snijvlak van therapie, filosofie en wat je waarschijnlijk het beste ‘life coaching’ kunt noemen. In de praktijk kan er (sterke) overlap zijn tussen wat coach en psycholoog weten en doen; zeker als de psycholoog niet tevens psychotherapeut enz, is. De enkele term ‘psycholoog’ zegt gewoon niet zoveel, maar wordt in de praktijk wel gebruikt om iets af te bakenen. Terwijl niet zo duidelijk is wát er dan wordt afgebakend.
En dus?
Ik zou dus wíllen zeggen dat ik ook psycholoog ben, en graag met iedereen aan de slag ga zolang er geen sprake is van zeer complexe psychische problematiek die evident vraagt om een specialistische aanpak. Maar ik doe dat niet zo expliciet. Een collega zei: hou op met zeuren en noem jezelf gewoon psycholoog. Ik ben er nog niet uit.
© 2021 Herman Heijermans